Thiết bị đầu cuối thông tin

Giáo trình gồm 16 chương, trong đó các chương từ 1 đến 9 giới thiệu về các thiết bị đầu cuối phục vụ truyền tiếng nói, âm nhạc, văn bản, ảnh tĩnh. Các chương từ 10 đến 16 giới thiệu các vấn đề về thiết bị đầu cuối số liệu.

Nội dung cụ thể được trình bày trong các chương đầu bao gồm:

• Chương 1: Âm thanh – Thính giác – Tiếng nói
  • Âm thanh: Giải thích về sóng âm, thanh áp, tốc độ âm, cường độ âm và mật độ năng lượng âm.
  • Thính giác: Trình bày các kết quả nghiên cứu thống kê về thính giác người, bao gồm cảm thụ về tần số (dải âm tần, đơn vị Octave, ngưỡng vi phân của độ thính theo tần số), đặc điểm cấu trúc tai người và khái niệm dải tới hạn, cảm thụ về biên độ (độ to của âm, ngưỡng nghe được, ngưỡng chói tai, đơn vị Ben và dB), đường cong đẳng âm lượng (ĐCĐAL) và hiệu ứng che lấp. Ngoài ra, chương này còn đề cập đến tính phi tuyến của thính giác và các đặc điểm thời gian, không gian của thính giác như quán tính, hiệu ứng hai tai và hiệu ứng stereo.
  • Mã hóa tín hiệu âm thanh theo cảm nhận (Perceptual Coding): Giới thiệu phương pháp mã hóa nhằm loại bỏ phần tín hiệu không mang tin tức mà thính giác không cảm nhận được, tối ưu hóa số bit cần mã hóa và đạt hiệu quả cao. Trình bày kỹ thuật subband coding (mã hóa theo dải tần chia nhỏ) và các tiêu chuẩn MPEG-1, MPEG-2 trong số hóa âm thanh và hình ảnh.
  • Tiếng nói: Giới thiệu mô hình phát tiếng nói (âm hữu thanh, âm vô thanh, phonem, formants), ứng dụng của mô hình trong số hóa, tổng hợp và phân tích tiếng nói (LPC), và đặc biệt là nhận dạng tiếng nói (quá trình huấn luyện và nhận dạng, các khối chức năng như tách biên, tách đặc trưng, chuẩn hóa, đánh giá độ tương quan).
• Chương 2: Tín hiệu điện thanh
  • Mức động – Dải động – Biến đổi dải động: Giải thích mức động (cảm thụ thính giác trung bình của năng lượng âm), dải động (khoảng giá trị của mức động) và các kỹ thuật biến đổi dải động (nén, dãn) để tận dụng công suất máy phát và giảm méo.
  • Dải tần, biến đổi phổ tín hiệu: Mô tả cách nghiên cứu phổ tín hiệu điện thanh và các kỹ thuật biến đổi phổ bằng bộ lọc.
  • Chất lượng truyền tín hiệu điện thanh: Đánh giá độ nghe rõ (âm tiết, từ, nội dung), độ trung thực và các dạng méo (méo tần số, méo pha, méo phi tuyến, méo giao thoa) ảnh hưởng đến chất lượng. Đưa ra bảng chỉ tiêu cấp chất lượng thiết bị điện thanh và giới thiệu mạch hạn chế nhiễu.
• Chương 3: Micrô và loa
  • Biến đổi thuận nghịch âm thanh – tín hiệu điện và nguyên lí tương tự điện cơ: Giải thích sự biến đổi qua lại giữa âm thanh và tín hiệu điện trong micrô, loa, và nguyên lý tương tự điện cơ để mô tả chúng bằng mạch điện tương đương.
  • Đặc điểm và chỉ tiêu công tác của micrô và loa: Trình bày về độ nhạy hướng trục, đặc tuyến hướng, đặc tính tần số, tạp âm nội bộ của micrô, cũng như hiệu suất, công suất danh định, điện áp danh định, trở kháng danh định và đặc tính hướng của loa. Phân tích các mô hình như quả cầu bức xạ, pittông bức xạ và hiệu ứng suy giảm năng lượng âm tần số thấp của loa.
  • Micrô và loa hệ điện động: Giải thích nguyên lý hoạt động, hệ số ghép điện cơ, cấu tạo kỹ thuật và ưu nhược điểm của micrô và loa điện động.
  • Micrô và loa hệ điện từ: Trình bày nguyên lý hoạt động, méo phi tuyến, hệ số ghép điện cơ và ứng dụng của micrô và loa điện từ (chủ yếu trong ống nghe điện thoại).
  • Micrô và loa hệ tĩnh điện: Mô tả nguyên lý hoạt động, cấu tạo kỹ thuật (micrô tụ điện với các phương pháp thực hiện nguồn Uo, cấu trúc sai phân) và ưu nhược điểm của micrô và loa tụ điện.
  • Micrô áp điện, bột than:
    • Micrô áp điện: Giải thích nguyên lý hiệu ứng áp điện thuận, hệ số biến đổi điện cơ, cấu tạo kỹ thuật và ưu nhược điểm.
    • Micrô bột than: Trình bày nguyên lý hoạt động (thay đổi điện trở theo độ nén), méo phi tuyến, ứng dụng phổ biến làm ống nói điện thoại và nhược điểm (tiếng ồn lớn, dải tần hẹp).
• Chương 4: Studio
  • Thể tích và hình dáng: Nêu vai trò của studio trong việc tạo tín hiệu điện thanh, chương trình nghe nhìn, và các yếu tố quyết định chất lượng âm thanh. Giới thiệu khái niệm “Đơn vị dàn nhạc” để định lượng thể tích studio.